Een burn-out is een veel voorkomend verschijnsel. Het ziekteverzuim dat hierdoor plaatsvindt is niet alleen voor de persoon zelf, maar ook voor de omgeving vervelend. Een belangrijk onderdeel van een goed herstel is het re-integreren naar het werk. Re-integratie is een kwetsbaar proces, doordat je te maken hebt met verschillende aspecten die om aandacht vragen. Je hebt te maken met psychische en lichamelijke klachten (die niet door iedereen begrepen worden); emoties (zoals boosheid en angst); maar ook met verschillende belangen en verwachtingen.
Eerst de belangrijkste punten uit dit artikel samengevat:
- Re-integratie is een kwetsbaar proces
- Re-integratie vraagt om een constructieve dialoog tussen werknemer en werkgever
- Maak in overleg een duidelijk omschreven re-integratieplan
- Maak valkuilen helder: wat ging er mis en hoe kan het beter?
- Gebruik re-integratie in eerste instantie om te leren omgaan met valkuilen
- Stel heldere doelen
- Zorg voor een duidelijk omschreven re-integratie taak
- Timing: wacht in ieder geval met re-integreren totdat iemand in staat is redelijk te functioneren (is subjectief). Los eerst mogelijke conflicten op en wacht tot een taakomschrijving helder is
- Let erop dat iemand in staat blijft om zijn accu verder op te laden
Conflicterende belangen:
Zowel de werkgever als de zieke werknemer zijn erbij gebaat, dat het verzuim zo kort mogelijk duurt. Hoe sneller iemand van zijn klachten af is, hoe prettiger. Bijkomend voordeel is dat de kosten hierdoor lager blijven.
De zieke werknemer zal zich vooral zorgen maken over zowel zijn welzijn als over de ‘last’ die hij mogelijk veroorzaakt. Mogelijk is er sprake van wantrouwen en boosheid naar een werkgever. Vaak is iemand die moet re-integreren ook bang om terug te keren naar zijn werkplek, omdat het werk de plek is waar het is misgegaan. Schaamte voor uitval van het werk is vaak ook een onderwerp dat om aandacht vraagt.
Een werkgever heeft een ander belang dan zijn zieke werknemer. Ook wanneer hij volledig meeleeft en bereid is om de nodige steun te bieden, is het tevens zijn taak om te denken aan de financiële kant van het verhaal. Denk daarbij aan het doorbetalen van het salaris, maar ook aan het feit dat er werk blijft liggen of door anderen overgenomen moet worden.
Afhankelijk van hoe goed het contact en de communicatie tussen alle betrokken partijen is, kan er door deze (grote) belangen eenvoudig een conflict ontstaan. Een constructieve dialoog tussen de werknemer en werkgever vergroot de kans dat het gemeenschappelijke doel – een zo goed en bij voorkeur zo snel mogelijk herstel- gehaald wordt.
Inzicht in het nut en het doel van een helder omschreven re-integratieplan, geeft de betrokken partijen meer vertrouwen in elkaar en in de toekomst.
Doel re-integratie: leren omgaan met valkuilen
Het ideale doel van re-integratie is dat iemand het werk (de re-integratietaak) vooral gaat gebruiken om te leren omgaan met zijn valkuilen. Het werken of het verzetten van werk, is in eerste instantie van minder belang.
Ieder mens heeft valkuilen. Bij iemand die is uitgevallen van het werk omdat hij op een ongezonde manier voor zichzelf gezorgd heeft, is het belangrijk om tijdens het re-integreren te leren omgaan met situaties die lastig voor hem zijn. Voordat iemand kan leren omgaan met zijn valkuilen, zal eerst ontdekt moeten worden wat die valkuilen zijn. Enkele valkuilen waaraan je kunt denken zijn: geen nee durven of willen zeggen; geen fouten mogen maken; geen rust op tijd mogen nemen; sterk moeten overkomen of overal de controle over moeten hebben.
Een belangrijk voordeel om het re-integreren te gebruiken als leerervaring, is dat iemand op de werkplek zelf leert om bijvoorbeeld een pauze in te lassen en zo verplicht wordt om met een grens om te gaan. De lessen die iemand hierdoor leert, maken iemand op de lange termijn gezonder en meer stressbestendig. Ook neemt het plezier in werk hierdoor toe, wat de werksfeer in het algemeen ook ten goede zal komen.
Zorg voor een heldere taakomschrijving:
Voordat iemand start met zijn re-integratieproces, is het heel belangrijk dat de taakomschrijving helder is. Een heldere taakomschrijving zorgt ervoor dat de kans afneemt dat iemand gaat ‘zwemmen’. Leren grenzen aangeven, gaat gemakkelijker wanneer er afspraken gemaakt zijn over die grenzen. Het is ook prettig voor collega’s om te weten wat ze wel of niet kunnen verwachten van iemand die aan het herstellen is.
Enkele (ideale) voorwaarden van een re-integratie taak:
– Zorg dat er ruimte is om fouten te maken. Dit verlaagt de (mentale) druk, waardoor er ruimte ontstaat voor degene die terugkeert naar het werk, om aandacht te besteden aan de valkuilen. Bijkomend voordeel is dat collega’s niet in de problemen hoeven te komen als iemand langer dan verwacht met iets bezig is.
– Probeer te zoeken naar een boeiende functie/ taak. Een keer kreeg ik een cliënt in behandeling, nadat het re-integreren gestaakt was. Als leidinggevende van een afdeling had hij de taak gekregen om kopietjes in een kopieer hok te maken…. Dat bleek averechts te werken voor zijn herstel.
– Houd rekening met de klachten/ beperkingen. Wanneer iemand bijvoorbeeld een slechte concentratie heeft, zoek dan naar een taak waarbij dat minder relevant is.
Timing:
De meningen verschillen over wanneer het goed is om te starten met een re-integratieproces. Er wordt soms gewacht totdat iemand zich helemaal goed voelt. Dit heeft als nadeel dat de afstand van het werk heel groot wordt en er meer tijd nodig is om te wennen aan een werkritme.
Het is goed mogelijk om met klachten te beginnen met re-integreren. Een vroegere start kan het herstel juist bevorderen. Dat kan op het moment dat de re-integratie taak een bepaalde mate van voldoening geeft en er duidelijke afspraken zijn gemaakt. Door niet te lang te wachten kan de angst voor re-integratie verdwijnen. Een ander voordeel is dat iemand ook op het werk de ruimte krijgt om te leren omgaan met lastige situaties.
Zolang iemand thuis tot weinig in staat is, kun je ervan uitgaan dat iemand ook op het werk weinig zal kunnen doen. Als iemand in die situatie toch gedwongen wordt om op het werk te verschijnen, dan zal iemand eerder energie verliezen en het gevoel van falen zal toenemen. Vroeg starten werkt dan contraproductief.
Essentieel is dat iemand in staat is om zijn ‘accu’ verder op te laden.
Probeer daarom ook te achterhalen:
- Waar verliest iemand energie?
Probeer te achterhalen hoe iemand omgaat met lastige situaties. Onderzoek daarbij ook onderliggende motieven (onderliggende oorzaken) en zoek naar alternatieve oplossingen. - Waar krijgt iemand energie van?
- Je kunt hierbij denken aan leuke activiteiten (hobby’s), maar ook aan het waarmaken van ambities op het werk.
NB:
Wanneer psychische klachten (grotendeels) worden veroorzaakt door het werk, wordt een behandeling niet vergoed door een zorgverzekeraar. Hoewel een goede begeleiding van een psycholoog bij het re-integreren de kans op duurzaam herstel vergroot, wordt ook deze begeleiding niet vergoed door een zorgverzekeraar. Om deze reden bestaat er op dit moment binnen Psychologiepraktijk Eline Biesheuvel een tak ‘Bedrijven.’
Door een toenemende vraag vanuit werkgevers en bedrijfsartsen zullen deze werkzaamheden vanaf 2020 worden ondergebracht bij een nieuw bedrijf: Mental-Work.
Deze blog is geschreven door Tiddo Graatsma, psycholoog. Hij werkt samen met Mental -Work en Psychologiepraktijk Eline Biesheuvel. Email: T.graatsma@mental-work.nl
